یکی از زیرساخت های بنیادی هر کشور صنعت برق آن است و مجهز بودن آن به تجهیزات پیشرفته و بروز، تامین انرژی پایدار به صورت خودکفا، رسیدن به شکوفایی را منجر می شود. رکن اصلی نیروگاه های برق در هر کشور، ژنراتور های آن محسوب می شود. در این میان، کشور ایران، بزرگترین روتور ژنراتور در ایران که با قدرت ۲۵۰ مگاوات در نیروگاه تولید برق مسجد سلیمان و گروه مپنا را نصب کرده است. نصب بزرگترین ژنراتور در ایران، نقطه عطفی در توسعه فعالیت های بومی و صنعتی است و در سطح ملی اهمیت بسیاری دارد.
تا قبل از نصب اولین ژنراتور ۲۵۰ مگاواتی در ایران، بسیاری از تجهیزات صنعتی مهم مانند روتورهای عظیم الجثه و قدرتمند از کشورهای دیگر وارد می شد. این موضوع منجر شده بود تا ایران برای اجرای طرح ها و پروژه های بزرگ نیروگاهی هزینه های سنگین را متجمل شود و از این بابت وابسته دیگر کشورها باشد.
پرچالش ترین پروژه بومی سازی تجهیزان نیروگاه برق در ایران، ساخت و تولید ژنراتور برق با توان بالا بود. افراد متخصص در ایران با کمک دانش فنی مهندسی و استفاده از بروزترین فناوری ها ژنراتور ۲۵۰ مگاواتی را تولید کردند.
بزرگترین روتور ژنراتور در ایران با توان ۲۵۰ مگاوات
زمان نصب بزرگترین روتور ژنراتور در ایران اوایل دهه ۱۳۸۰ شمسی بود. پروژه‌ی ساخت نیروگاه مسجد سلیمان، در این بازه زمانی، مجهز به بزرگترین روتور ژنراتور شد که وزنی بالغ بر ۵۳۶ تن دارد و متشکل از ۶۰۰۰ ورق فولادی که ۳۲ قطب را شامل می شود و هرکدام از قطب ها وزنی حدود ۴ تن دارد.
بزرگترین ژنراتور در ایران، حاصل همکاری بین مهندسان داخلی و شرکت اتریشی است که نصب آن در محل پروژه توسط کارشناسان خبره انجام گرفته است. اتمام نصب با موفقیت در شهریور ۱۳۸۰ صورت گرفت.
مشخصات فنی بزرگترین ژنراتور در ایران
مشخصات ژنراتور ۲۵۰ مگاوات به شرح زیر است:
- وزن کلی: ۵۳۶ تن
- تعداد قطب‌ها: ۳۲ عدد (هر کدام ۴ تن)
- جنس هسته: فولاد الکتریکی لایه‌ای با خواص مغناطیسی بالا
- سرعت دوران: حدود ۲۱۴ دور بر دقیقه (متناسب با فرکانس ۵۰ هرتز)
- سیستم خنک‌کاری: آبی/هیدروژن بسته به طراحی نهایی
- سیستم عایق‌کاری: پیشرفته جهت جلوگیری از تخلیه جزئی
روتور ساخت گروه مپنا
در آذرماه ۱۳۹۹ نیز گروه مپنا از ژنراتور هواخنک با توان ۲۵۰ مگاولت‌آمپر (معادل ۲۰۰ مگاوات) رونمایی کرد. این ژنراتور به‌طور کامل در داخل کشور طراحی و تولید شد و بزرگترین دیزل ژنراتور هوا خنک در ایران محسوب می‌شود. این ژنراتور قدرتمند راندمان بسیار بالایی داشته و به ۹۸.۷۲ درصد می‌رسد. این ژنراتور مناسب برای نیروگاه‌های گازسوز یا ترکیبی کاربرد دارد. وزن این ژنراتور به بیش از ۱۰۰ تن می رسد.
نقش در توسعه ملی
پیامدهای مثبت استفاده و نصب این روتور ژنراتورهای عظیم، چندین پیامد بسیار مثبت برای کشورمان در پی دارد:
- استقلال بیشتر در این زمینه: ساخت و طراحی داخلی این تجهیزات عظیم الجثه نیازمندی به واردات را به حداقل می رساند و منجر به افزایش امنیت ملی می‌شود.
- حفظ و صرفه جویی ارز: تاثیر چشمگیر طراحی و تولید تجهیزات عظیم الجثه در صرفه جویی ارزی.
- افزایش توان رقابتی: امکان حضور پررنگتر در برنامه های رقابتی تولید ژنراتورهای بزرگ نیروگاهی.
- انتقال دانش فنی: تقویت تخصص نیروی انسانی و فعالیت چشمگیر در این حوزه.
چالش ها و موانع
تولید ژنراتورهای قدرتمند، نیاز به طراحی و بررسی کیفیت در کنار رعایت اصول دینامیکی و بررسی تست های غیرمخرب دارد که برای انجام آن ها نیازمند استفاده از منابع و مواجه شدن با برخی چالش هاست. از جمله موانعی که برای به انجام رساندن وجود داد شامل تامین مواد اولیه، دانش و فناوری پیچیده جهت عایق کاری، استفاده از سیستم خنک کننده به صورت پیشرفته است. در این زمینه مهندسین و محققین ایرانی به خوبی تا به امروز عمل کرده اند.
رسیدن به فناوری روز در راستای تولید بزرگترین روتور ژنراتور در ایران، دستاوردی بسیار بزرگ و قابل تمجید در صنعت نیروگاهی کشور است. این پیشرفت نه‌تنها منجر به پیشرفت و توسعه نیروگاه های داخلی می شود بلکه بیانگر نشان دهنده قدرت و دانش در سطح بین المللی است.
ساخت بزرگترین روتور ژنراتور، زمینه‌ساز افزایش ظرفیت تولید برق و توسعه نیروگاه‌های داخلی است و نشان‌دهنده بلوغ صنعتی و توانمندی مهندسی کشور در سطح بین‌المللی می باشد. در آینده، با استمرار این روند و توسعه فناوری‌های نوین‌تر، کشورمان می‌تواند به یکی از قطب‌های تولید تجهیزات نیروگاهی در منطقه تبدیل شود.
